Το κυπριακό είναι ένα ζήτημα που κρατάει εδώ και μερικές δεκαετίες. Τουλάχιστον με τη μορφή που το ξέρουμε σήμερα αριθμεί πλέον σαράντα χρόνια. Για τους νεώτερους μπορεί και να μοιάζει ως ένα θέμα που έρχεται από άλλους αιώνες. Και όπως είναι φυσικό κρατούν τις αποστάσεις τους. Η Κύπρος που γνώρισαν είναι η μισή. Ακόμα και για μένα όταν επισκέπτομαι την κατεχόμενη Κύπρο είναι ως να πηγαίνω σε άλλο νησί. Ακούς γύρω σου μια άλλη γλώσσα, βλέπεις άλλου τύπου κτίσματα, χιλιάδες έποικους, άλλες ενδυμασίες. Δεν με ενοχλεί καθόλου μια διαφορετική κουλτούρα, ούτε και αναφέρομαι βέβαια στους Τουρκοκύπριους συμπατριώτες μου. Θέλω να πω μόνο, πως ο χρόνος, ο Χρόνος, δεν αποτελεί πάντα απλή παράμετρο των γεγονότων. Πολλές φορές αποτελεί συστατικό στοιχείο των γεγονότων. Ο χρόνος λοιπόν έχει επιβάλει πράγματα επί εδάφους, αλλά και πάνω στις συνειδήσεις των ανθρώπων. Λίγοι πια πιστεύουν, η αγωνιούν πολύ περισσότερο αν θα λυθεί κάποτε αυτό το ζήτημα. Σκέπτομαι μάλιστα πως αν οι Κύπριοι πολιτικοί πρωτίστως, επανεύρουν (και αναφέρομαι σε Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους) την αναγκαία πολιτική πίστη,  πως αυτό το ζήτημα πρέπει να λυθεί, τότε ίσως η πολιτική εργασία που θα υπολείπεται θα είναι λιγότερη σε σχέση με την αναζητούμενη πολιτική πίστη.

 

Αν μάλιστα συνδυάσει κανείς αυτό το δεδομένο με την τραγική οικονομική κατάσταση που επικρατεί καταλαβαίνει γιατί πρόσφατες δημοσκοπήσεις κατατάσσουν το κυπριακό για πρώτη φορά ως δεύτερο ή και τρίτο ζήτημα που τους απασχολεί. Στέκομαι ιδιαίτερα σ' αυτή την πτυχή γιατί χωρίς την λαϊκή βούληση δεν μπορούν να γίνουν και πολλά πράγματα. Αν μάλιστα το δει κανείς αυτό σε συνδυασμό με τις πολιτικές καριέρες που έκτισαν διάφοροι ένθεν και ένθεν της γραμμής τότε είναι που πραγματικά αντιλαμβάνεται τους κινδύνους (για την) αλλά πάνω απ' όλα από την  διαιώνιση μιας έκρυθμης, παράνομης, και απόλυτα επισφαλούς κατάστασης. Μέσα σε όλα αυτά θα πρέπει κανείς να προσθέσει και την κατάσταση στον κόσμο που μας περιβάλλει, γιατί αν δεν έχουμε καθαρή γνώση του συμβαίνει γύρω μας είναι ίσως αδύνατο να κατανοήσουμε και το συμβαίνει σε μας, ή πολύ περισσότερο τι πρόκειται να συμβεί σε μας.

 

Ο κόσμος γύρω μας είναι σε πλήρη αναταραχή, για να πω το ελάχιστο. Τα σύνορα γύρω μας είναι πιθανόν να αλλάξουν, ο πόλεμος που μαίνεται μεταξύ του Ισλαμικού λεγόμενου κράτους από τη μια, και ουσιαστικά μόνον των Κούρδων από την άλλη, αλλά και η αναδιάταξη των απόψεων της κοινής γνώμης ανάμεσα στους Κούρδους της Τουρκίας, για τη λεγόμενη κουρδική ατζέντα, ή για την παραχώρηση ευρείας αυτονομίας, και ακόμα το γενικότερο ζήτημα της περιοχής, από το Ιράν, το Ιράκ, την Αίγυπτο, τη Λιβύη, την Παλαιστίνη και το Ισραήλ, μας υποχρεώνουν να είμαστε παρά πολύ προσεκτικοί. Όταν το σπίτι του γείτονα φλέγεται (έστω και αν είναι αντίπαλος σου) εσύ πρέπει να λάβεις τα μέτρα σου. Δεν λέω βέβαια, ότι η Τουρκία αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα που την απειλεί άμεσα, σίγουρα όμως αντιμετωπίζει προβλήματα των οποίων η λύση δεν είναι ορατή. Πολύ πιο σωστά, αντιμετωπίζει προβλήματα των οποίων η λύση δεν είναι χωρίς κόστος. Και μάλιστα βαρύ. Ας δούμε τα θέμα από λίγο πιο κοντά .

 

Στη Τουρκία τα πράγματα είναι έκρυθμα. Έχουμε κατ' αρχήν την πριν από χρόνια δημιουργία του Ιρακινού Κουρδιστάν. Η Τουρκία όχι μόνο δεν πήγε κόντρα (διακρίνουμε εδώ καλή πολιτική σκέψη) αλλά αντίθετα έδωσε άπειρα δείγματα  καλής γειτονίας με προφανείς στόχους. Αναγνώρισε αυτό το "κράτος"  αμβλύνοντας ταυτόχρονα όσο περισσότερο γινόταν τις εντάσεις μέσα στους Κούρδους της Τουρκίας, με ένα διάλογο που πήρε την ονομασία "Κουρδική ατζέντα". Γιατί? Διότι  δεν  υπήρχε άλλος δρόμος! (Στην Κύπρο συνήθως παίρνουμε τον δρόμο που δεν υπάρχει). Ο άλλος δρόμος οδηγούσε σε τέτοια διάλυση τον τουρκικό κοινωνικό ιστό, με καθαρή την πιθανότητα ακόμα και διάσπασης της Τουρκίας. Έδωσε για να μην χάσει. Μάλιστα ο Ερτογάν είναι, στους Κούρδους και στο άνοιγμα του προς αυτούς, που οφείλει την περιφανή του νίκη στις εκλογές. Παράλληλα η Τουρκία ξεκίνησε την προσπάθεια πρόσδεσης της στη ΕΕ. (Εμείς ήμασταν σ' αυτό πολύ υποβοηθητικοί δίδοντας το 2004 ημερομηνία έναρξης διαπραγματεύσεων Τουρκίας ΕΕ, θέμα για το οποίο έχω ακόμα πολλές απορίες). Ας είναι. Αυτή όμως η εικόνα όπως την περιέγραψα ανατράπηκε άρδην από την στάση της χώρας απέναντι στην ούτω καλουμένη Αραβική άνοιξη, και από την πολιτική Νταβούτογλου που θεώρησε ότι όλα όσα έτρεχαν γύρω του θα μπορούσαν να κάνουν την Τουρκία τον μεγάλο στρατιωτικό και πολιτικό  και οικονομικό γίγαντα της περιοχής. Έχοντας αυτά κατά νουν ο κος Νταβούτογλου έκανε και δηλώσεις αποστασιοποίησης από την ΕΕ.

 

Όμως ήρθαν τα πάνω κάτω. Η επίθεση του Ισλαμικού Κράτους, μαζί με όλη την αναταραχή στην περιοχή, την διάσπαση στο Ιράκ, τη μάχη για το ποιος θα επικρατήσει στη Συρία, το Ιράν, ο Λίβανος, η Χεζπολλάχ, το Ισραήλ, η Αίγυπτος, αλλά πάνω απ' όλα η συνεπακόλουθη σύγκρουση του Ισλαμικού Κράτους με τους Κούρδους της Συρίας και όχι μόνον, έφεραν το πρόβλημα στην περιφέρεια της Τουρκίας. Μιας περιφέρειας ωστόσο που επικοινωνεί άμεσα, γρήγορα και ζωντανά (τολμώ να πω) με την καρδιά της Τουρκίας. Και ενώ κατανοώ τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ Κούρδων της Τουρκίας και Κούρδων του Ιράκ και της Συρίας , είμαι σε θέση να πιστεύω πως σήμερα η καρδιά της Τουρκίας κτυπά κουρδικά. Οι κίνδυνοι για την Τουρκία είναι υπαρκτοί! Άρα και για μας. Γιατί; Το είπαμε ήδη. Όταν καίγεται το σπίτι του γείτονα πάρτε προφυλάξεις. Ήδη οι Κούρδοι της χώρας άρχισαν να εξεγείρονται γιατί η χώρα τους (η Τουρκία) δεν επιχειρεί να προστατεύσει τους αδελφούς Κούρδους της Συρίας. Άρχισαν ήδη οι συγκρούσεις στη Κωνσταντινούπολη και όχι μόνο με τους πρώτους δεκάδες νεκρούς. Ο κίνδυνος να χαθεί σε μερικά λεπτά όλη η εντύπωση που δημιουργήθηκε με χρόνια επίμονης εργασίας και που έλεγε  πως οι Τούρκοι και οι Κούρδοι  της Τουρκίας είναι αδέλφια (το φώναξε με αυτά ακριβώς τα λόγια ο Ερτογάν πολλές φορές) και πως είναι δυνατή η συμβίωση μέσα στα πλαίσια μιας ευρείας αυτονομίας, είναι πραγματικά μεγάλος.

 

Δεξαμενές σκέψεις στην Αμερική (απ' όπου εκπορεύεται το μέλλον) μιλούσαν εδώ και καιρό για την δημιουργία Τουρκικού Κουρδιστάν. Άποψη μου είναι πως αν η Τουρκία δεν συναινέσει σε μια επίθεση από τα εδάφη της κατά του Ισλαμικού Κράτους, ή έστω να επιτρέψει την χρήση των αεροδρομίων της, θα πρέπει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τα προβλήματα στα οποία αναφέρθηκα. Και αν  δυσκολεύεται να το κατανοήσει, αυτό οφείλεται στην αδυναμία των ηγετών της (χαρακτηριστικό πολλών ηγετών ) να αλλάζουν άποψη πάνω σε κάτι που πίστευαν απόλυτα μέχρι χτες. Ακόμα και η απόφαση -υπό εξαναγκασμό - να επιτρέψει την διακίνηση στρατού από το Ιρακινό Κουρδιστάν μέσω Τουρκίας προς το Κομπανί, αποδεικνύει τις ανησυχίες της. Κι' αυτό ανεξάρτητα από το γεγονός πως μέχρι την στιγμή που γράφω δεν άνοιξε επί εδάφους αυτό τον διάδρομο.

 

Με όλα αυτά ενώπιον της γιατί κάνει όσα κάνει στην κυπριακή ΑΟΖ; Πολύ απλά. Για να δείξει ότι στέκει σαν περιφερειακή δύναμη. Ότι δηλαδή αυτό που πίστευε μέχρι χτες εξακολουθεί να ισχύει. Ότι όχι μόνο μπορεί να διαχειριστεί όλα όσα περιέγραψα, αλλά και άλλα τόσα. Και για ένα ακόμα παρεμφερή λόγο. Τώρα, σκέπτεται, που όλοι κοιτούν αλλού ας κάνω μια βόλτα στη Μεσόγειο. Απ' αυτή την άποψη ναι, όλοι κοιτούν αλλού, το λεν άλλωστε και οι ανακοινώσεις προς "υποστήριξη" των θέσεων μας. Μάλλον αδύνατες. Πιστεύω δηλαδή πως δεν κάνει ότι κάνει για να μας πιέσει να διαμοιράσουμε τον υπόγειο πλούτο με τούς Τουρκοκύπριους σε περίπτωση λύσης. Είμαστε άλλωστε πέρα από πειστικοί πως δίκαια θα πράξουμε. Το εννοώ. Υπάρχει ίσως και μια άλλη προοπτική. Να προχωρήσει δηλαδή η Τουρκία, σε δικές της γεωτρήσεις (με την προστασία των πολεμικών της) στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου, εκ μέρους δήθεν του ψευδοκράτους. Κάτι τέτοιο θα κορυφώσει μια κρίση με ανεξέλεγκτες συνέπειες.                                              

 

Όμως γιατί οι δηλώσεις υποστήριξης είναι αδύνατες; Τι θέλουν να μας πουν οι ξένοι με αυτή τους την στάση; Δεν είναι αυτό κάτι που πρέπει να εξετάσουμε; Μπορώ να σκεφτώ δυο τουλάχιστον λόγους! Αν απορρίψω μετ' αποστροφής την σκέψη πως δεν μας βρίσκουν και τόσο δίκαιο, ένας δεύτερος λόγος είναι πιθανόν η θέση πως μια κορύφωση της αντίδρασης τους, μπορεί να σπρώξει και σε κορύφωση  της έντασης. Και χωρίς αμφιβολία γιατί θεωρούν την κρίση που δημιουργείται ήσσονος σημασίας. Κάνουν δηλαδή διαχείριση. Δεν θα σκέπτονταν όμως καθόλου το ίδιο αν η Τουρκία έκανε το ίδιο σε μια πιο ισχυρή χώρα από την Κύπρο. Σε ένα τέτοιο υποθετικό σενάριο, η κρίση θα ήταν πραγματικά μεγάλη και συνακόλουθα και οι αντιδράσεις τους, στον ίδιο βαθμό μεγάλες. Μπορεί όμως  η Κύπρος  να καταστεί ισχυρό κράτος; Μπορεί να γίνει θεωρώ κράτος σεβαστό, μόνον αν λύσουμε το πρόβλημα μας. Αυτή πρέπει να είναι η μόνη κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσουμε . Όλα τα αλλά θα οδηγήσουν μόνο σε περαιτέρω ένταση, με συνεπακόλουθο είτε από τη μια να μας μείνει η διχοτόμηση, είτε από την άλλη, ακόμα χειρότερα, να μπούμε σε νέες περιπέτειες!

 

Μπορούμε να λύσουμε το Κυπριακό; Μπορούμε εφ όσον σταθούμε συνολικά, σοβαρά και υπεύθυνα απέναντι στο θέμα που μας απασχολεί και αν καταφέρουμε έτσι να ενεργοποιήσουμε ξανά τον διεθνή παράγοντα. Και αυτός θα ενεργοποιηθεί αν δει την συλλογικότητα, τη σοβαρότητα, και την υπευθυνότητα μας. Και αν εκ παραλλήλου ανοίξουμε δίαυλο επικοινωνίας με τον νέο πρόεδρο της Τουρκίας. Κι ακόμα αν προστρέξουμε προς τους Τουρκοκύπριους συμπατριώτες μας. Αν δηλαδή αντί όλοι εμείς οι πολιτικοί να αναλωνόμαστε σε συνεχείς επαφές στις ελεύθερες περιοχές, στραφούμε σε συντονισμένες συνεχείς και επίμονες επισκέψεις και συναντήσεις με τους Τουρκοκύπριους. Δεν αρκούν αυτά; Τότε μόνον μια κρίση υψηλής έντασης θα οδηγήσει σε κάτι καινούργιο. Στη λύση ή στην κατάλυση!

 

Και αν τίποτε απ' αυτά δεν γίνει, τότε θα αυξηθεί μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση η πίεση για το απ' ευθείας εμπόριο (το ανακόψαμε πριν μερικά χρόνια με μεγάλη προσπάθεια και δεκάδες συναντήσεις), θα αυξηθεί η πίεση για δυο Τουρκοκύπριους παρατηρητές, και δεν ξέρω αν αυτό στο τέλος δεν θα φέρει και το κλείσιμο των οδοφραγμάτων. Τι σημαίνει ακριβώς αυτό; Δεν σημαίνει μόνο μονιμοποίηση και παγιοποίηση της διχοτόμησης. Θα σημάνει την έναρξη μιας νέας περιόδου Ισλαμοποίησης. Φονταμενταλιστικής Ισλαμοποίησης των κατεχομένων με προφανείς μεγάλους κινδύνους. Ήδη στα κατεχόμενα κτίστηκαν εκατοντάδες νέα τζαμιά, πολλαπλασιάστηκαν κατά μερικές εκατοντάδες χιλιάδες οι έποικοι, πράγμα που με κάνει προσωπικά να βλέπω πολύ καθαρά την μελλοντική εικόνα της Κύπρου. Και η εικόνα που βλέπω δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αύξηση της απειλής για το μέλλον τόσο των Ελληνοκυπρίων όσο και των Τουρκοκυπρίων. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης αντιδρώντας στις παραβιάσεις εκ μέρους της Τουρκίας ανέστειλε την συμμετοχή του στις συνομιλίες. Και καλά έκανε. Όμως όταν σηκώνεις το πόδι σου, πρέπει να ξέρεις που θα το πατήσεις. Όταν έχεις μπροστά στα μάτια σου ένα πρόβλημα, δεν πρέπει να χάνεις επαφή με τον ορίζοντα και τον πραγματικό μακρινό σου στόχο που στην προκειμένη περίπτωση είναι η αξιοποίηση του φυσικού αερίου και φυσικά η λύση του κυπριακού.

Θα μείνω όμως ακόμα λίγο στις πρόσφατες παραβιάσεις εκ μέρους της Τουρκίας της Κυπριακής αποκλειστικής οικονομικής ζώνης. Όταν ρώτησα πρόσφατα τον Γιασιάρ Γιακίς, πρώην Υπουργό Εξωτερικών της χώρας, γιατί τώρα αυτή η πρόκληση στη κυπριακή ΑΟΖ, απάντησε πως αυτά τα πράγματα είναι κάποτε προϊόν μιας δυναμικής, εννοώντας πως μπορεί όλο αυτό το ζήτημα να μην ήταν κατ ανάγκην κατόπιν αποφάσεων της πολιτικής ηγεσίας. Νομίζω πως αυτό είναι έκτος συζήτησης. Η Τουρκία είναι ένα τόσο  συγκεντρωτικό κράτος, και ο ίδιος ο Ερτογάν στον ίδιο ή και μεγαλύτερο βαθμό συγκεντρωτικός, που είναι αδύνατον να έχει γίνει κάτι τέτοιο χωρίς τη δική του προσωπική απόφαση. Αν δε, πάει κανείς λίγο πιο πίσω στο χρόνο, θα θυμηθεί πως οι πρώτες αντιδράσεις Τούρκων αξιωματούχων για το φυσικό αέριο στις νότιες θάλασσες της Κύπρου, έλεγαν περίπου πως αυτός ο πλούτος  δεν μπορεί παρά να ανήκει στη Τουρκία, και πως αυτό δεν είναι δυνατόν να αλλάζει επειδή μεταξύ της "χερσαίας"  χώρας και των πηγών αυτών, συμβαίνει να υπάρχει ένα νησί. Άλλωστε γι αυτό είναι που δεν υπέγραψε και τη σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Επιπρόσθετα αυτό ακριβώς είναι που συμβαίνει και με την Ελλάδα. Δεν θα μπω σ' αυτό το ζήτημα όμως, γιατί ίσως υπάρχουν διαφορές που αν επιχειρήσω να αναπτύξω, θα ξεφύγω πλήρως από το θέμα μου.

 

Η Τουρκία λοιπόν δεν είναι για τους Τουρκοκύπριους που αγωνίζεται. Τελευταία της έγνοια είναι αυτή. Θέλει να διασφαλίσει τη συμμέτοχη της στο θέμα φυσικό αέριο. Εμείς δεν αποκλείουμε και δεν πρέπει να αποκλείουμε μια συζήτηση και με την Τουρκία είτε αυτή ενδιαφέρεται να είναι αγοραστής είτε ενδιαφέρεται να είναι ο διαμετακομιστικός χώρος. Αυτό όμως μόνο, μόνον υπό την προϋπόθεση λύσης του κυπριακού προβλήματος, και βεβαίως υπό την προϋπόθεση αυτό να είναι οικονομικά  συμφέρον. Και αν είναι οικονομικά συμφέρον θα αποφασιστεί όχι μόνο από την Κύπρο αλλά και από τις εταιρείες που έχουν συμβληθεί, και ακόμα από τα κράτη που έχουν δικαιώματα στην λεκάνη, όπως είναι η Αίγυπτος, το Ισραήλ, ο Λίβανος και φυσικά και η Κύπρος. Υπ' αυτή την έννοια κανείς δεν μπορεί να αλλάξει τη ροή των πραγμάτων στην περίπτωση που υπάρξει λύση στο κυπριακό πρόβλημα .

 

Κατά τη γνώμη μου η λύση συμφέρει στη Τουρκία, όπως  συμφέρει και στην Ελλάδα και στους Κύπριους, και στην Ευρώπη. Αν λοιπόν είναι συμφέρουσα γιατί δεν επέρχεται; Γιατί δεν συμβαίνει αυτό που συμφέρει να συμβεί; Νομίζω πως στην παρούσα συγκυρία (γιατί στο παρελθόν, μπορεί άλλες αν ήταν οι αιτίες) ο βασικός λόγος είναι γιατί η Τουρκία δεν επιτρέπει στον εαυτό της μια ειλικρινή ανάγνωση των θέσεων της Ελληνοκυπριακής πλευράς. Και από την άλλη ενώ έχει συμφέρον από την λύση δεν έχει και κανένα κόστος από την μη λύση. Τι πρέπει λοιπόν να κάνουμε εμείς; Πέραν των όσων έχω ήδη καταθέσει θέλω να επαναλάβω , να υποστηρίξω ξανά πως πρέπει να βρούμε τη δίοδο που επικοινωνεί με την βασική πολιτική σκέψη της Τουρκίας. Εννοώ, πρέπει να βρούμε συνομιλητή αξιόπιστο που να μιλά κατ' ευθείαν με τον πρόεδρο Ερτογάν. Έτσι μόνο θα κατανοήσουμε τι πραγματικά συμβαίνει με το κυπριακό μέσα στο μυαλό του νέου πρόεδρου. Αν δεν ξέρουμε τι σκέπτεται δεν θα καταφέρουμε ποτέ την συνεννόηση. Και βέβαια ενόσω το διάμεσο είναι ο κος Έρογλου, άνθρωπος με διαχρονικούς αγώνες για τη διχοτόμηση, δεν πρόκειται να βγούμε πουθενά.

 

Αυτό που αναζητώ να γίνει δεν είναι καθόλου δύσκολο. Οι Βρυξέλλες παρέχουν τη δυνατότητα να βρει κανείς αυτή τη δίοδο  προς το γραφείο του Ερτογάν. Μόνο έτσι θα διερευνηθεί αν η Τουρκία θα αναλάβει την πρωτοβουλία εκείνη που θα υλοποιεί το συμφέρον της. Πολλές φορές οι ηγέτες δεν ακολουθούν κατ' ανάγκην το συμφέρον της χώρας τους για λόγους που έχουν να κάμουν είτε με εκλογικά αποτελέσματα, είτε με καθιερωμένες, στεριωμένες απόψεις, είτε από ανασφάλεια προς κινήσεις μεγαλύτερες από το ανάστημα τους. Πιθανόν ακόμα από έλλειψη  πληροφόρησης, για να μην πω κάποτε και από παραπληροφόρηση. Δυστυχώς όμως είμαστε σε μια εποχή όπου η Τουρκία, ή προσωπικά ο κος. Ερτογάν δεν βλέπει άμεσο όφελος από την Λύση. Το 2004 είχε ανάγκη τη Λύση (πιο σωστά είχε ανάγκη την ημερομηνία έναρξης διαπραγματεύσεων ένταξης) για να υποβαθμίσει ή και να εξαλείψει τη δύναμη των στρατιωτικών. Τελικά το κατάφερε, λαμβάνοντας ημερομηνία έναρξης διαπραγματεύσεων, χωρίς τα πράγματα να καταλήξουν σε λύση. Χωρίς να επιτευχθεί η αξιοποίηση αυτής του της ανάγκης. Σήμερα τα δεδομένα είναι διαφορετικά.

 

Θα σταθώ όμως λίγο παραπάνω στο θέμα "συμφέρουσα η λύση για την Τουρκία ή ζημιογόνα η μη λύση?" Ποιό καθαρά στέκομαι στην άποψη που διατυπώνεται πως πρέπει να προκαλέσουμε κόστος στην Τουρκία. Πως? Με το να διακόψουμε πλήρως τις συνομιλίες. Να παγώσουμε όλα τα κεφάλαια. Ακούγεται καλό. Ελκυστικό. Να ραβδίσουμε τον κατακτητή. Με βασανίζει αυτή η ιδέα. όμως καταλήγω πως αν κάνουμε κάτι τέτοιο το πιο πιθανό είναι η Τουρκία να γυρίσει πλήρως την πλάτη της στην Ευρώπη. Θα παρέλθει έτσι άλλη μια δεκαετία. Και κάπου κοντά στο 2024 θα κάτσουμε να ξανασκεφτούμε. Δεν συμφωνώ λοιπόν με αυτή την γαργαλιστική ιδέα. Αν μπορούσαμε να προκαλέσουμε κόστος μεγάλο, άμεσο και σε μικρή διάρκεια χρόνου τότε ναι είμαι έτοιμος να ακούσω ιδέες. ιδέες που θα λαμβάνουν υπόψη και το πιθανόν δικό μας κόστος.

 

Όμως και από τη μεριά των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων θα πρέπει να ιδωθεί το θέμα. Και από τις δυο πλευρές της γραμμής που χωρίζει τη Κύπρο στα δυο υπάρχει όλο και ενισχυόμενη μια ομάδα πολιτικών και πολιτών που είτε έχουν συνηθίσει σ αυτό που συμβαίνει, είτε γιατί ακόμα κάποιοι μπορεί και να ενδιαφέρονται να παραμείνουν τα πράγματα ως έχουν. Βαριά κουβέντα. Όμως κάποτε οι άνθρωποι εθίζονται σε μια κατάσταση και δεν είναι πάντα σε θέση να ξέρουν ποιες οι αιτίες πίσω από την άλφα ή βήτα συμπεριφορά τους. Αν όμως θελήσω να ονομάσω τα πράγματα πιο καθαρά πρέπει να πω πως υπάρχουν πολιτικοί που στηρίζουν την πολιτική τους σταδιοδρομία στον μαξιμαλισμό, την υπερβολή, και τον υπερπατριωτισμό! Υποθέτω μάλιστα ότι ψηλώνουν τόσο πολύ τον πήχη των προσδοκιών, έτσι που όταν επιχειρήσουν να τον υπερβούν, περνούν πάντα από κάτω. Σκόπιμα ή όχι το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Όμως και πάλιν δεν είναι αυτή η βασική αιτία της μη λύσης! Η βασική αιτία είναι πως η Τουρκία δεν έχει εκδημοκρατιστεί στο βαθμό εκείνο που θα την κάνει να σέβεται πραγματικά το δικαίωμα ενός άλλου κράτους, όσο μικρό κι αν είναι αυτό το κράτος, να υπάρχει και να λειτούργει απρόσκοπτα τις εξουσίες του.

 

Ας δούμε όμως τώρα αν η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να παίξει ένα πιο καταλυτικό ρόλο. Το επιχείρησε βέβαια το 2004, και ένεκεν του αρνητικού τελικού αποτελέσματος, άφησε να διαρρεύσει μια δεκαετία χωρίς ουσιαστική στήριξη στις προσπάθειες επίλυσης. Αντίθετα μάλιστα έδειχνε μια κόπωση απέναντι στο πρόβλημα πράγμα που βίωσα πολλές  φορές σε διάφορες συναντήσεις μου. Ενίοτε δε αυτή η κόπωση εμφανιζόταν με τη μορφή συγκεκαλυμμένης αδιαφορίας. Πολλές φορές  τελείως απροκάλυπτης. Αν δε κοιτάξουμε και προς τη μεριά κάποιων χωρών που δεν θέλουν επ' ουδενί την ένταξη της χώρας αυτής στην Ένωση, καταλαβαίνουμε πόσο δυσκόλευαν ακόμα περισσότερο τα πράγματα. Δήλωναν μάλιστα πολλοί αξιωματούχοι αυτών των χωρών πως η Τουρκία δεν μπορεί να ενταχθεί χωρίς λύση στο κυπριακό. Τι υπέροχη δήλωση!  Μια δήλωση όμως που στην πραγματικότητα σημαίνει "ας μην ενταχθεί ποτέ, και ας μην λυθεί ποτέ". Ή ας μείνει άλυτο προκειμένου να μην ενταχθεί η Τουρκία. Τι τραγική κοροϊδία. Μια τέτοια δήλωση χειροκροτήθηκε άκριτα πολλές φορές από Ελληνοκύπριους πολιτικούς. Ενώ αυτό που έπρεπε να κάναμε είναι να ανοίγαμε τουλάχιστον τη συζήτηση για να περάσουμε το μήνυμα μας πως είμαστε ειλικρινείς στην πρόθεση μας να στηρίζουμε την ένταξη της Τουρκίας, εφ όσον βέβαια ενεργήσει προς την κατεύθυνση της λύσης.

 

Αν μη τι άλλο για να μην μας περνούν για κορόιδα. Θυμάμαι κάποτε μια επίσκεψη της Επιτροπής Εξωτερικών του κυπριακού Κοινοβουλίου στη Γαλλία. Είχαμε συνάντηση με τον πρόεδρο της Γερουσίας, και όταν μας έβαλε τη συγκεκριμένη τοποθέτηση, επιχείρησα να ανοίξω τη συζήτηση για τη δική μας ανάλυση πάνω στο ζήτημα. Δεν ξέρω αν έπεισα τον ίδιο, διερωτώμαι πάντως αν έπεισα τους συναδέλφους. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος (αν θες να πείσεις) σ' αυτές τις επίσημες συναντήσεις, από του να είσαι ειλικρινής, να εκφράζεις τις απόψεις σου και να αναζητάς να αναπτύξεις τον προβληματισμό σου. Αλλιώτικα αυτές οι ούτω καλούμενες επίσημες συναντήσεις καταντούν απλή αιτία δημόσιων δηλώσεων. Χωρίς αποτέλεσμα και χωρίς αντίκτυπο πάνω στις εξελίξεις.

 

Υπάρχουν λοιπόν χώρες που κρύβονται πίσω από το κυπριακό και δεν υπάρχει κανένας άλλος τρόπος να το αλλάξεις παρά μόνο με την αναζήτηση κοινών συμφερόντων. Σήμερα μπορεί να δημιουργείται αυτό το κοινό συμφέρον, ένεκεν των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην περιοχή μας. Αυτό σε συνδυασμό με τα προβλήματα που όλο και μεγαλώνουν στις εμπορικές σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης δίνει μια προοπτική. Αν δηλαδή  η Ευρώπη, αν κυρίως η Γερμανία και η Γαλλία έχουν προβλήματα στην ασφαλή, έγκαιρη και επαρκή εξασφάλιση φυσικού αερίου από τη Μόσχα, είναι λογικό να σκεφτούν την πιθανότητα, μέρος έστω αυτών των αναγκών τους, να καλυφτεί από τα ενεργειακά αποθέματα της λεκάνης της Μεσογείου. Και αυτό για να γίνει πρέπει να λυθεί το κυπριακό, να μπει η Τουρκία σε ένα καθαρά ενταξιακό ρυθμό, και συνακόλουθα να υπάρξει η δυνατότητα αυτής της νέας ασφαλούς τροφοδοσίας. Δεν αγνοώ καθόλου τον μεγάλο κίνδυνο να αποτελέσουν αυτά τα αποθέματα, αιτία να βαθύνει η διχοτόμηση, και να στήσει θεμελιούς που θα στερεωθούν τόσο βαθιά, όσο είναι και το βάθος  των ενεργειακών αυτών αποθεμάτων. Ας θυμηθούμε εδώ και πρόσφατη δήλωση του Υφυπουργού Ενέργειας των Ηνωμένων Πολιτειών, που όταν ρωτήθηκε τι θα γίνει με αυτά τα αποθέματα χωρίς λύση είπε περίπου επί λέξει  "υπάρχουν εν εξελίξει συνομιλίες, αν δεν καταλήξουν, οι εταιρείες δεν μπορούν να περιμένουν επ' αόριστον"! Νομίζω πως αυτό από μόνο του λέει πολλά. Ή τα λέει όλα.

 

Σήμερα όμως υπάρχει μια ελαφρώς διαφορετική εικόνα στη στάση τουλάχιστον της Ευρώπης, ίσως δε και της ίδιας της Τουρκίας. Μπορεί ο κος Γιούνκερ να έχει δηλώσει πως δεν πρόκειται να υπάρξει καμία διεύρυνση στα επόμενα πέντε χρόνια, αλλά αυτό από μόνο του δεν σημαίνει και πολλά πράγματα, αφού ούτος ή άλλως η Τουρκία είναι αδύνατον να ενταχτεί σ' αυτό το χρόνο. Μπορεί όμως να συνεχιστεί απρόσκοπτα η ενταξιακή διαδικασία, εφ όσον η Τουρκία επιχειρήσει ομαλοποίηση των σχέσεων με την Κύπρο, παύσει αυτή την ακραία προκλητική στάση της απέναντι στο δικαίωμα της Κύπρου να ασκεί τα δικαιώματα της στη Αποκλειστική Οικονομική της Ζώνη, και στραφεί ειλικρινά προς την κατεύθυνση επίλυσης του κυπριακού. Μέσα στο Κοινοβούλιο και μέσα στην Επιτροπή υπάρχει συνεχής και επίμονη προσπάθεια να ανοίξουν νέα ενταξιακά κεφάλαια. Να ανοίξει δηλαδή η Κύπρος κάποια κεφάλαια.

 

Δεν μπορώ καθόλου να κατανοήσω πως είναι δυνατόν να γίνει ποτέ κάτι τέτοιο, χωρίς να γίνουν όσα ανέφερα προηγουμένως. Και δεν κατανοώ καθόλου πως αναμένουν κάποιοι από την Κύπρο να προχωρήσει σε κάτι τέτοιο χωρίς ισοδύναμο αντάλλαγμα. Εκείνο όμως που είναι τελείως ακατανόητο είναι η επιδίωξη ανοίγματος κεφαλαίων, χωρίς καν αναφορά στη βασική αιτία που τα κρατά κλειστά. Ακόμα παραπάνω χωρίς καμία αναφορά ούτε καν στη χώρα που δεν επιτρέπει το άνοιγμα τους. Τα κεφάλαια είναι κλειστά, διότι η Τουρκία δεν υλοποιεί τις δεσμεύσεις που ανέλαβε. Μόνη λύση η ειλικρινής αντιμετώπιση του θέματος. Να λεχτεί δηλαδή στη Τουρκία πως υπάρχει δρόμος, και αυτός είναι η  εκ νέου ανάληψη πρωτοβουλίας επίλυσης. Δεν μπορεί η Τουρκία να συνεχίσει να επικαλείται την στάση της το 2004. Είμαστε ήδη δέκα χρόνια μετά, και πολιτική είναι,  μεταξύ άλλων, να πατάς γερά στο παρών. Το 2004 είναι εκεί, αλλά το 2014 είναι εδώ!

 

Επανέρχομαι όμως στον κ Γιούνκερ γιατί πιστεύω πως είναι ένας άνθρωπος που αντιλαμβάνεται την κατάσταση, και ως εκ τούτου τείνω να νομίζω πως θα ξεκαθαρίσει στους Τούρκους συνομιλητές του την εικόνα. Κάποιος άλλωστε πρέπει να το κάνει.  Την Ευρώπη την διοικούν άνθρωποι επιπόλαιοι και αφελείς. Αλλά και άνθρωποι σοβαροί και υπεύθυνοι. Να βρούμε τους σοβαρούς και τους υπεύθυνους και να κάνουμε μαζί τους την δουλειά.

 

Βλέπω όμως και μια σχετική αλλαγή τουλάχιστον στη ρητορική της Τουρκίας απέναντι στην Ένωση. Τόσο ο νέος υπουργός για Ευρωπαϊκά ζητήματα ο κος Μποσκίρ, όσο ακόμα και ο κος Νταβούτογλου έχουν κάνει πρόσφατα δηλώσεις που δείχνουν πως η Τουρκία κατανοεί πως πρέπει να κοιτάξει ξανά προς την Ευρώπη. Έστρεψαν την πλάτη προς την Ευρώπη πιστεύοντας πως η ούτω καλούμενη Αραβική Άνοιξη (που μετατράπηκε σε βαρύ χειμώνα ) τους έδινε την δυνατότητα να γίνουν αυτό που ονόμασα στην αρχή, μεγάλη, στρατιωτική, και οικονομική, και πολιτική δύναμη της Ευρασίας, αλλά τώρα αντιλαμβάνονται επώδυνα πως χωρίς τη σύνδεση με την Ευρώπη τα πράγματα δυσκολεύουν. Ελπίζω αυτή η νέα ρητορική να γίνει πράξη προς όφελος της ιδίας της Τουρκίας, της Κύπρου, και της ιδίας της Ευρώπης. Προς τούτο (προς όλα τούτα) αναζητείται το ανάστημα των ηγετών.